Posted inTazminat Hukuku

Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi Başvurularında Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmet

Nisan 2, 2025Posted inTazminat Hukuku

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un üçüncü kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde (8-16. maddeler) ayıplı mal ve ayıplı hizmetlere ilişkin genel hükümler düzenlenmiştir. Temel amaç, her borç ilişkisinde edimlerin tam, doğru ve sözleşmeye uygun olarak yerine getirilmesidir. Edimin niteliklerine uygun, eksiksiz ifa edilmediği durumlarda, mal veya hizmette ortaya çıkan eksiklikler “ayıp” olarak tanımlanır. Ayıp durumunda, tüketicinin sözleşmeden dönme, indirim, ücretsiz onarım ya da ayıpsız misli ile değiştirme gibi seçimlik hakları bulunmaktadır.

AYIPLI MAL

Tanım ve Kapsam

Ayıplı mal;

  • Tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması veya

  • Objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.
    Esasen, sözleşmeye aykırı teslim edilen mal ayıplı mal olarak kabul edilir.

Ayrıca, aşağıdaki hususlardan biri veya birkaçı mevcutsa mal ayıplı sayılır:

  • Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya daha fazlasını taşımaması;

  • Satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliklere aykırı olması;

  • Muadili olan malların kullanım amacını karşılamaması;

  • Tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içermesi.
    (TKHK 8. madde)

Ek olarak, aşağıdaki durumlar da ayıplı mal kapsamında değerlendirilir:

  • Malın zamanında teslim edilmemesi,

  • Gereği gibi monte edilmemesi,

  • Montaj talimatındaki yanlışlık veya eksiklik nedeniyle tüketicinin hatalı montaj yapması.

Tüketicinin Seçimlik Hakları

Ayıplı malın varlığı halinde tüketici, aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

  • Sözleşmeden dönme: Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,

  • İndirim talebi: Satılanı alıkoyup, ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,

  • Ücretsiz onarım: Aşırı masraf gerektirmediği sürece, tüm masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,

  • Misilleme: İmkan varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.

Tüketici, bu seçimlik haklardan birini kullanırken aynı zamanda 6098 sayılı Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat talebinde de bulunabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Zamanaşımı Süreleri

  • Genel kural: Ayıplı maldan doğan sorumluluk, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.

  • Konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar: Teslim tarihinden itibaren beş yıl,

  • İkinci el satışlar: Satıcının sorumluluğu en az bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda en az üç yıldan az olamaz.

Not: Ayıp ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz; bu durumda süre geçse dahi yasal haklar talep edilebilir.

AYIPLI HİZMET

Tanım ve Kapsam

Ayıplı hizmet;

  • Sözleşmede belirlenen süre içinde başlanılmaması veya

  • Taraflarca kararlaştırılmış olan, objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.

Hizmet sağlayıcısı, hizmeti sözleşmeye uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür. Ayıplı hizmet, sağlayıcının bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarda yer alan özellikleri taşımaması ya da hizmetin yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan/ortadan kaldıran eksiklikler içermesi şeklinde ortaya çıkabilir.

Ayıp Türleri

Ayıplı hizmetin eksiklikleri üç ana başlık altında toplanabilir:

  • Maddi Ayıp: Hizmetin görülmesi sonucu hizmetin konusu olan somut nesnede meydana gelen eksiklikler (örneğin, terzinin paça kısaltma hizmetinde pantolonu çok kısaltması).

  • Ekonomik Ayıp: Hizmetin sağlanmasıyla beklenen menfaat veya kazancın elde edilememesi (örneğin, elektrik tüketiminin azalması vaat edilirken aracın daha fazla tüketim yapması).

  • Hukuki Ayıp: Hizmetin sonucu ortaya çıkan eserden faydalanmanın veya mal üzerinde tasarrufta bulunmanın imkansızlaşması.

Tüketicinin Seçimlik Hakları

Ayıplı hizmetin ifası durumunda tüketici, aşağıdaki haklardan birini kullanabilir:

  • Hizmetin yeniden görülmesi: Hizmetin tekrardan doğru şekilde ifa edilmesini talep etme,

  • Ücretsiz onarım: Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımını isteme,

  • Ayıp oranında indirim: Hizmet bedelinde ayıp oranında indirim talep etme,

  • Sözleşmeden dönme: Sözleşmeden dönme.

Tüketici, bu seçimlik haklardan birini kullanırken aynı zamanda Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir. Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Ancak, ücretsiz onarım veya hizmetin yeniden görülmesi sağlayıcı için orantısız güçlük oluşturuyorsa, tüketici diğer seçimlik haklarını kullanma hakkına sahiptir.

Zamanaşımı Süresi

Ayıplı hizmetten sorumluluk, hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Yine, ayıp ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse bu hükümler uygulanmaz; bu durumda sürenin geçmesi tüketicinin yasal haklarını ortadan kaldırmaz.

AYIPLI MAL VE HİZMET DAVALARI

Davanın Konusu ve Açılma Şartları

  • Teknik bilgi ve uzmanlık gerektiren durumlar: Mal veya hizmetin ayıplı olup olmadığının belirlenmesi, tüketicinin hakları, satıcı ve sağlayıcının sorumluluklarının sınırları gibi konular teknik bilgi ve uzmanlık gerektirdiğinden, taraflar arasındaki uyuşmazlıklar dikkatli incelenmelidir.

  • Davaların açılması: Ayıplı mal ve hizmet ile ilgili davaların tüketici mahkemelerinde açılması gerekmektedir.

  • Arabuluculuk süreci: Bazı istisnalar dışında, dava açılmadan önce öncelikle arabuluculuk sürecinin tamamlanması şartı aranır.

Bu nedenle, hak kaybına maruz kalmamak ve mağduriyet yaşamamak için konunun uzmanı avukatlardan profesyonel hukuki destek alınması önemlidir.

  • Mahkeme ve hakem heyeti:

    • Ayıplı mal veya hizmetten kaynaklanan davalarda görevli mahkeme, Tüketici Mahkemeleri’dir.

    • Tüketici davaları, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki mahkemede açılabilir. Ancak bu noktada parasal sınırlara dikkat etmek gerekir.

    • Her yıl değişen belirli bir değerin altındaki uyuşmazlıklarda ise tüketici hakem heyetine başvurabilir.

AYIPlI MAL VE HİZMETTEN DOĞAN SORUMLULUK

Satıcının Ayıplı Maldan Doğan Sorumluluğu

Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür. Malın ayıplı çıkması durumunda;

  • Sorumluluk şartları:

    • Ortada ayıp sayılabilecek bir eksiklik bulunmalıdır,

    • Ayıp önemli olmalı,

    • Tüketici, ayıbı bilmeden malı satın almış olmalıdır,

    • Tüketici, kanunun yüklediği külfetleri yerine getirmiş ve ayıbı kabul etmemiş olmalıdır,

    • Sözleşme ile ayıptan doğan sorumluluk kaldırılmamış olmalıdır.

  • Reklam ve açıklama durumları: Satıcı, kendisinden kaynaklanmayan reklam yoluyla yapılan açıklamalardan haberdar olmadığını veya açıklamanın satış sözleşmesinin kurulması anında düzeltilmiş olduğunu ispatlayabilirse, bu açıklamalar nedeniyle bağlı tutulmaz.

Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim tarihinde var olduğu kabul edilir; bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir.

Hizmet Sağlayıcısının Ayıplı Hizmetten Doğan Sorumluluğu

Hizmet sağlayıcı, hizmeti sözleşmeye uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür. Hizmette ayıp bulunması durumunda;

  • Sorumluluk şartları:

    • Ortada ayıp sayılan bir eksiklik bulunmalı,

    • Hizmetteki ayıp önemli olmalı,

    • Tüketici, ayıbı bilmeden hizmetten yararlanmış olmalıdır.

Sağlayıcı, ayıbın varlığını bilmesin ya da bilebilecek durumda olmasa dahi, sunmuş olduğu ayıplı hizmet nedeniyle sorumlu tutulur. Ayrıca, sözleşme ile sorumluluğun ortadan kaldırılması mümkün değildir.

TÜKETİCİNİN SEÇİMLİ HAKLARI VE AYIBIN İHBARI

Seçimlik Haklar

Ayıplı Mal Durumunda

Tüketici, ayıplı mal karşısında aşağıdaki haklardan birini seçebilir:

  • Satılanı geri vererek sözleşmeden dönme,

  • Ayıp oranında satış bedelinden indirim talep etme,

  • Tüm masrafların satıcıya ait olması şartıyla, ücretsiz onarım isteme,

  • İmkân varsa, ayıpsız misli ile değiştirilme talep etme.

Bu seçimlik hakların kullanılması halinde, tüketici ödemiş olduğu bedelin tamamının ya da indirim tutarının derhal iadesini alır. Ayrıca, seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar, ilgili taraf (satıcı, üretici veya ithalatçı; üretici veya ithalatçıya karşı da talep edilebilir) tarafından karşılanır. Ücretsiz onarım veya değişim talebinde, talebin karşılanması için azami otuz iş günü (konut veya tatil amaçlı taşınmazlarda altmış iş günü) süresi öngörülmüştür.

Ayıplı Hizmet Durumunda

Tüketici, ayıplı hizmet karşısında aşağıdaki haklardan birini kullanabilir:

  • Hizmetin yeniden ifa edilmesini talep etme,

  • Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımını isteme,

  • Ayıp oranında bedelden indirim talep etme,

  • Sözleşmeden dönme.

Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan masraflar sağlayıcı tarafından karşılanır. Talebin yerine getirilmesinde, hizmetin niteliği ve tüketicinin yararlanma amacı dikkate alınarak makul süre (azami otuz iş günü) belirlenir; aksi halde tüketici diğer haklarını kullanabilir.

Ayıbın İhbar Usulü, Süresi ve Hakka Sahip Olanlar

  • İhbar Şartı: Tüketici, Kanun’da düzenlenen seçimlik hakları kullanabilmek için ortaya çıkan ayıbı satıcıya veya hizmet sağlayıcıya bildirmelidir. İhbar yazılı veya sözlü olabilir; belirli bir kesin süre olmamakla birlikte, ayıbın öğrenilmesinden itibaren “uygun bir süre” içinde bildirilmelidir.

  • Hak Sahipleri:

    • Öncelikle, ayıplı mal veya hizmeti satın alan tüketici hakka sahiptir.

    • Sözleşmenin nispiliği ilkesi gereği, yalnızca sözleşmenin tarafları zarar görebilir ve zararı talep edebilecek olanlar bu kişiler olarak belirlenir.

Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemesi Başvurularında Ayıplı Mal ve Ayıplı Hizmet QR Kodu