İş kazası bildirimi, meydana gelen bir iş kazasının yetkili mercilere resmi olarak iletilmesi sürecidir. İşveren, bir iş kazası gerçekleştiğinde, yasalar gereği belirlenen süre içinde ilgili kurumlara bu durumu bildirmekle yükümlüdür. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında işverenin, iş kazasını üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmesi gerekmektedir. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda işverene idari para cezası uygulanabilir. Ayrıca işverenin kusurlu olduğu durumlarda cezai sorumlulukları da ortaya çıkabilir.
İş kazalarının zamanında ve doğru şekilde bildirilmesi, kazaya uğrayan çalışanın ve hak sahiplerinin sosyal güvenlik haklarından eksiksiz yararlanabilmesi için önemlidir. Bildirimin geç veya eksik yapılması, çalışanın maddi ve manevi haklarına ulaşmasını geciktirebilir ve mağduriyetine neden olabilir.
İş Kazasının Tanımı
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), iş kazasını “önceden planlanmamış, kişisel yaralanmalara, ekipman veya makinelerde hasara neden olan, üretim sürecini aksatan olay” olarak tanımlar. Türkiye’de iş kazası kavramı, 5510 sayılı Kanun’un 13. maddesi çerçevesinde belirlenmiştir. Buna göre iş kazası;
- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
- İşveren tarafından yürütülen bir iş nedeniyle,
- İşverenin görevlendirmesiyle işyeri dışında bulunduğu sırada,
- Kadın sigortalının çocuğunu emzirmek için ayrılan süre içinde,
- İşveren tarafından sağlanan bir taşıtla işe gidip gelirken meydana gelen ve çalışanın bedenen veya ruhen zarar görmesine yol açan olaydır.
İş kazasının yasal olarak geçerli kabul edilebilmesi için bazı temel unsurların bulunması gerekir:
- Kazaya uğrayan kişi sigortalı olmalıdır.
- Kaza işin yürütülmesiyle bağlantılı olarak gerçekleşmelidir.
- Kazanın ani ve dışarıdan gelen bir olay sonucu meydana gelmesi gerekmektedir.
- Kaza, çalışanın rızası dışında gerçekleşmiş olmalıdır.
İş Kazası Bildirimi ve Süreci
İş kazası bildirimi, işverenin yasal bir sorumluluğudur ve belirli kurallara uygun olarak yapılmalıdır. İş kazası meydana geldiğinde, işveren tarafından;
- Yetkili kolluk kuvvetlerine (polis veya jandarma) derhal bildirim yapılmalıdır.
- SGK’ya en geç üç iş günü içinde bildirim yapılmalıdır.
İş kazası bildirimi şu yöntemlerle gerçekleştirilebilir:
- Doğrudan SGK’ya yazılı bildirim yapmak,
- Taahhütlü posta veya kargo yoluyla bildirimde bulunmak,
- E-devlet sistemi üzerinden e-Sigorta uygulaması ile bildirim yapmak.
Elektronik ortamda bildirim yalnızca 4/A (hizmet akdi ile çalışanlar) kapsamındaki sigortalılar için mümkündür. Diğer sigortalılar için yazılı bildirim tercih edilmelidir. İş kazası bildirim formu eksiksiz doldurulmalı ve gerekli tüm belgeler ile birlikte SGK’ya iletilmelidir.
İş Kazası Bildirimi Hangi Durumlarda Yapılır?
İş kazası bildirimi, sigortalının aşağıdaki durumlarda kazaya uğraması halinde yapılmalıdır:
- İşyerinde bulunduğu sırada,
- İş nedeniyle işyeri dışında görevli olarak bulunduğu zaman,
- İşverenin sağladığı taşıt ile işe gidip gelirken,
- Emziren kadın sigortalının iş mevzuatınca süt izni kullandığı sürede,
- İşçinin yaptığı iş nedeniyle mesleki bir riskle karşılaşarak zarar görmesi durumunda.
Ancak, hafif yaralanmalar ve günlük aktiviteleri kısıtlamayan kazalar iş kazası olarak değerlendirilmez ve bildirim zorunluluğu doğurmaz.
İş Kazası Bildirimi Süresi
İş kazasının bildirimi, işveren tarafından derhal kolluk kuvvetlerine, en geç üç iş günü içinde ise SGK’ya yapılmalıdır. Bu süre kazanın olduğu günün ertesi gününden itibaren işlemeye başlar. Tatil günleri bu sürenin hesaplanmasında dikkate alınmaz. Örneğin, bir kaza pazartesi günü gerçekleşirse, bildirimin en geç perşembe günü yapılması gerekmektedir. Ancak, hafta sonları ve resmi tatiller sürenin içine dahil edilmez.
Sağlık sektöründe çalışanlar açısından iş kazası bildirim süresi, hafta sonu ve resmi tatiller dahil olmak üzere 10 gündür. Şantiye şefleri için ise kaza meydana geldiği anda ilgili birimlere bildirim yapma zorunluluğu bulunmaktadır.
İş Kazası Bildiriminin Yapılmaması Durumunda Ne Olur?
İş kazasının bildirilmemesi halinde işverene idari para cezası uygulanır. Ayrıca, iş kazasının bildirilmemesi nedeniyle çalışan geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanamazsa, bu ödenek işverenden tahsil edilir. SGK, kazanın iş kazası olup olmadığını hastane kayıtlarından da tespit edebilir. Sağlık kuruluşları iş kazalarını SGK ve kolluk kuvvetlerine bildirmekle yükümlüdür. Sağlık çalışanları, bildirimde bulunmazsa hukuki sorumlulukla karşılaşabilirler.
Bağımsız çalışan sigortalılar (4/B kapsamındakiler) için iş kazasının en geç bir ay içinde bildirilmesi gerekmektedir. Bildirimin gecikmesi halinde iş göremezlik ödeneği, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren ödenmeye başlanır.
İş Kazası Bildirimi Yapılmamasının Cezası
İş kazasını bildirmeyen veya geç bildiren işverenlere 6331 sayılı Kanun uyarınca idari para cezası uygulanır. 2025 yılı için belirlenen ceza miktarları işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre değişiklik göstermektedir:
| Tehlike Sınıfı | Çalışan Sayısı | Ceza Tutarı (TL) |
|---|---|---|
| Az Tehlikeli | 10’dan az | 35.416 |
| Az Tehlikeli | 10-49 | 35.416 |
| Az Tehlikeli | 50 ve üzeri | 53.113 |
| Tehlikeli | 10’dan az | 44.260 |
| Tehlikeli | 10-49 | 53.113 |
| Tehlikeli | 50 ve üzeri | 70.818 |
| Çok Tehlikeli | 10’dan az | 53.113 |
| Çok Tehlikeli | 10-49 | 70.818 |
| Çok Tehlikeli | 50 ve üzeri | 106.228 |
Bu cezalar, her yıl yeniden değerleme oranında artırılmaktadır. Ayrıca, iş kazası bildirimi yapılmaması durumunda çalışanların sosyal güvenlik haklarından yararlanamaması söz konusu olabilir.
Sonuç
İş kazası bildirimi, hem işverenin yasal yükümlülüğüdür hem de çalışanın haklarını koruyabilmesi için gereklidir. İş kazalarının zamanında bildirilmesi, iş göremezlik ödeneği ve tazminat gibi haklardan eksiksiz faydalanılmasını sağlar. İşverenler, cezai yaptırımlarla karşılaşmamak ve çalışanlarının mağduriyetini önlemek için iş kazalarını yetkili mercilere süresi içinde bildirmelidirler.
