Trafik, modern yaşamın vazgeçilmez bir parçası ve güvenli bir trafik ortamı, toplumun genel güvenliği ve refahı için büyük önem taşıyor. Bu güvenliğin sağlanmasında en temel unsurlardan biri de, araç kullanan kişilerin gerekli bilgi ve beceriye sahip olmalarını sağlayan ehliyet sistemidir. Ehliyet, bir kişinin araç kullanma yeteneğine ve trafik kurallarına hakim olduğunu gösteren resmi bir belgedir. Ehliyetsiz araç kullanmak, hem sürücü hem de trafikteki diğer kişiler için ciddi riskler oluşturur ve Türk hukuku tarafından kesinlikle yasaklanmıştır.
Ehliyetsiz Araç Kullanmak: Tanımı ve Kapsamı
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 36. maddesi, motorlu araçların sadece sürücü belgesi (ehliyet) sahibi kişiler tarafından kullanılabileceğini açıkça belirtmektedir. Ehliyetsiz araç kullanmak, sadece hiç ehliyeti olmayanları kapsamaz. Aşağıdaki durumlar da ehliyetsiz araç kullanma kapsamına girer:
- Sürücü belgesinin geçerlilik süresinin dolması: Ehliyetin belirli bir geçerlilik süresi vardır ve bu süre sonunda yenilenmesi gerekir. Geçerlilik süresi dolmuş bir ehliyetle araç kullanmak, ehliyetsiz araç kullanmakla aynıdır.
- Ehliyet sınıfına uygun olmayan araç kullanmak: Ehliyetler, farklı araç sınıfları için verilir (A, B, C, D, E ve M sınıfları). Örneğin, B sınıfı ehliyeti olan bir kişi, motosiklet (A sınıfı) veya kamyon (C sınıfı) kullanamaz. Ehliyet sınıfına uygun olmayan bir araç kullanmak da ehliyetsiz araç kullanma kapsamındadır.
- Mahkeme veya savcılık kararıyla ehliyetine el konulan kişilerin araç kullanması: Bazı durumlarda, mahkeme veya savcılık, bir kişinin ehliyetine geçici veya sürekli olarak el koyabilir. Bu durumda, kişinin araç kullanması yasaktır.
- Ehliyeti iptal edilen kişilerin araç kullanması: Trafik suçları veya diğer nedenlerle ehliyeti iptal edilen kişilerin araç kullanması da ehliyetsiz araç kullanma kapsamındadır.
Ehliyetsiz Araç Kullanmanın Cezası ve Diğer Sonuçları
Ehliyetsiz araç kullanmak, idari para cezası ile cezalandırılan bir trafik kabahatidir. 2024 yılı itibarıyla ehliyetsiz araç kullanmanın cezası 12.978 TL‘dir. Ayrıca, ehliyetsiz bir kişiye araç veren araç sahibine de aynı miktarda ceza uygulanır.
Ehliyetsiz araç kullanma cezası, tekrarlanması halinde katlanarak artar ve belirli bir sayıda tekrarlanması halinde hapis cezası bile verilebilir. Ayrıca, ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle trafik kazasına karışılması durumunda, sürücü taksirle öldürme veya yaralama suçundan da yargılanabilir ve daha ağır cezalara çarptırılabilir.
Ehliyetsiz araç kullanmanın cezaları sadece para cezası ile sınırlı değildir. Ehliyetsiz araç kullanırken yakalanan kişinin aracı trafikten men edilir ve yediemin otoparkına çekilir. Aracı geri almak için, hem ehliyetsiz araç kullanma cezası hem de yediemin otopark ücreti ödenmelidir.
Ehliyetsiz ve Alkollü Araç Kullanma
Ehliyetsiz ve alkollü araç kullanmak, ayrı ayrı cezalandırılan iki farklı kabahattir. Her iki kabahat için de ayrı ayrı idari para cezası uygulanır. Alkollü araç kullanma cezası, kandaki alkol oranına göre değişir. 0.50 promil ve üzeri alkollü araç kullanmak idari para cezası ve ehliyete el konulması cezasını gerektirirken, 1.00 promil ve üzeri alkollü araç kullanmak ise TCK 179. maddede düzenlenen “trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu” kapsamında değerlendirilir ve hapis cezası ile cezalandırılabilir.
18 Yaş Altı Ehliyetsiz Araç Kullanma
18 yaşını doldurmamış kişilerin motorlu araç kullanması yasaktır. 18 yaş altı ehliyetsiz araç kullanma durumunda, hem sürücüye (15 yaşını doldurmuşsa) hem de araç sahibine ceza uygulanır.
Ehliyetsiz Kazaya Karışmak
Ehliyetsiz araç kullanma nedeniyle trafik kazasına karışılması durumunda, sürücü taksirle öldürme veya yaralama suçundan da yargılanabilir ve daha ağır cezalara çarptırılabilir. Ayrıca, kaza sonucu oluşan hasarı sigorta şirketi karşılamaz.
Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezasına İtiraz
Ehliyetsiz araç kullanma cezasına itiraz etmek mümkündür. Ceza kararının tebliğinden itibaren 15 gün içinde, ceza kesen kolluk biriminin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz dilekçesiyle başvurulabilir. İtiraz dilekçesinde, cezaya neden olan olayın ve şartların ayrıntılı bir şekilde açıklanması ve itiraz gerekçelerinin belirtilmesi önemlidir.
2025 Yılında Ehliyetsiz Araç Kullanma Cezası
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan yeniden değerleme oranına göre, 2025 yılında trafik cezalarında %43,93 oranında bir artış bekleniyor. Bu artış, ehliyetsiz araç kullanma cezasını da etkileyecek. 2024 yılında 12.978 TL olan cezanın, 2025 yılında yaklaşık 18.650 TL‘ye çıkması bekleniyor.
Sonuç
Ehliyetsiz araç kullanmak, trafik güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye atan bir kabahattir. Hem maddi hem de manevi açıdan ağır sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, trafiğe çıkmadan önce mutlaka ehliyet almak ve trafik kurallarına uymak hayati önem taşımaktadır.
