Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusu ile bakım alacaklısı arasında yapılan, karşılıklı yükümlülükleri içeren ve belirli şartlar altında geçerliliğe sahip bir sözleşmedir. Türk Borçlar Kanunu’na göre, bakım borçlusu, bakım alacaklısına ölünceye kadar bakma, gözetme ve ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bir yükümlülük altına girerken, bakım alacaklısı da karşılık olarak, malvarlığını veya malvarlığı değerlerini bakım borçlusuna devretmeyi taahhüt eder. Bu sözleşme, hem borçlar hukuku hem de miras hukuku bakımından çeşitli özellikler taşır.
Bu yazıda, ölünceye kadar bakma sözleşmesinin hukuki özellikleri, tarafları, şekli, düzenleniş biçimi, sona erme sebepleri ve diğer önemli hususlar ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, sözleşmenin geçerliliği, muris muvazaası ve bakım alacaklısının ipotek koyma hakkı gibi önemli konulara da değinilecektir.
1. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Nedir?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım alacaklısının malvarlığını veya malvarlığı değerlerini bakım borçlusuna devretme, bakım borçlusunun ise bakım alacaklısına ölünceye kadar bakma, gözetme ve diğer ihtiyaçlarını karşılama borcunu üstlendiği bir sözleşmedir. Bu sözleşme, borçlar hukuku ve miras hukuku açısından önemli farklar taşır ve tarafların yükümlülükleri karşılıklı olarak belirlenir. Türk Borçlar Kanunu’nda bu sözleşme, karşılıklı ivazları içeren bir sözleşme olarak düzenlenmiştir.
2. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Tarafları
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde iki ana taraf bulunur: bakım alacaklısı ve bakım borçlusu.
2.1. Bakım Alacaklısı
Bakım alacaklısı, bakıma muhtaç olan kişidir. Bu kişi, yaşlılık, hastalık veya diğer nedenlerle bakım ve gözetim ihtiyacı duyan kişidir. Bakım alacaklısı, bakım borçlusuna malvarlığının bir kısmını devretmekle yükümlüdür. Bu kişilerin, sözleşme imzalanmadan önce sözleşmeye ehliyetli olmaları gerekir. Küçükler ve kısıtlılar bakım alacaklısı olarak sözleşme yapamazlar.
2.2. Bakım Borçlusu
Bakım borçlusu, bakım alacaklısına bakım verme yükümlülüğünü üstlenen kişidir. Bu kişi, bakım alacaklısına maddi ve manevi destek sağlamakla yükümlüdür. Bakım borçlusu, gerçek kişi olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir. Örneğin, bir bakım kurumu veya yaşlılar evi de bakım borçlusu olabilir. Ayrıca bakım borçlusu, bakım alacaklısına karşı sorumluluğunu yerine getirmek için, bakım alacaklısının sağlığında bakmak zorundadır.
3. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Şekli
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin geçerliliği için belirli şekil şartlarına uyulması gerekir. Türk Borçlar Kanunu’na göre, bu sözleşme resmi bir şekilde yapılmalıdır. Yani, miras sözleşmesi şeklinde yapılması zorunludur. Bu sözleşme, hem bakım alacaklısının hem de bakım borçlusunun rızasıyla, bir noter veya sulh hâkimi huzurunda yapılmalıdır. Bu şartların yerine getirilmemesi halinde sözleşme geçerli sayılmayacaktır.
3.1. Sözleşmenin Yazılı Olması
Sözleşme yazılı olarak yapılmalı ve resmi bir memur huzurunda imzalanmalıdır. Yazılı sözleşme, sözleşmenin içeriği ve tarafların yükümlülükleri konusunda kesin bir kayıt oluşturur. Ayrıca sözleşme, şahitler huzurunda yapılmalıdır.
3.2. Yetkili Makam
Sözleşmenin yapılması için yetkili makamlar arasında sulh hâkimleri, noterler ve bazı özel durumlarda tapu memurları yer alabilir. Ancak bu durum, genellikle taşınmazların devredilmesi gibi özel durumlarla sınırlıdır. Sözleşme, tarafların iradelerini açıklamalarından sonra, yetkili memur tarafından hazırlanır ve imzalanır.
4. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Düzenleniş Biçimi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin düzenlenişi, belirli prosedürlere dayanır. İlk olarak, taraflar, resmi makam huzurunda sözleşmenin içeriğini belirleyip iradelerini açıklamalıdırlar. Bu aşama, sözleşmenin geçerliliği açısından kritik öneme sahiptir. İkinci aşama, sözleşme metninin yetkili bir memur tarafından hazırlanmasıdır. Bu aşamadan sonra, tarafların metni okumaları ve onaylamaları gereklidir. Son olarak, taraflar ve tanıklar, sözleşmeyi imzalayarak sözleşmenin geçerliliğini sağladıkları onayı verirler.
5. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Sona Ermesi
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin sona erme sebepleri, sözleşmenin türüne ve hangi hukuka dayandığına bağlı olarak değişiklik gösterir.
5.1. Borçlar Hukuku’na Dayalı Sona Erme
Borçlar hukukunda, sözleşme çeşitli sebeplerle sona erebilir. Sözleşmeden dönme, bakım borçlusunun ölümü ve tarafların anlaşması gibi sebepler sözleşmenin sona ermesine yol açabilir.
5.1.1. Sözleşmeden Dönme
Taraflar, sözleşmeden belirli koşullar altında dönme hakkına sahiptir. Özellikle edimler arasında orantısızlık durumunda, taraflardan biri sözleşmeyi feshedebilir. Bu durumda, yapılan işlemler geri alınır ve her iki taraf da aldıkları değerlerin karşılığını geri verirler.
5.1.2. Bakım Borçlusunun Ölümü
Bakım borçlusunun ölmesi durumunda, bakım alacaklısı sözleşmeyi sona erdirebilir. Ancak, bakım borçlusunun mirasçıları, bakım alacaklısının haklarını devralmak zorunda değildir.
5.2. Miras Hukuku’na Dayalı Sona Erme
Miras hukukunda ise, bakım borçlusunun ölmesi halinde, sözleşme kendiliğinden sona erer. Bu durumda bakım alacaklısı, bakım borçlusunun mirasçılarından herhangi bir alacak talep edemez. Miras sözleşmesi, tarafların iradeleriyle her zaman ortadan kaldırılabilir.
6. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi ve Muris Muvazaası
Muris muvazaası, bir kişinin mirasından mal kaçırmak amacıyla yaptığı işlemleri ifade eder. Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde, bakım alacaklısının bakım borçlusuna mal devretmesi, mirasçılardan mal kaçırma amacı taşıyorsa, sözleşme geçersiz olabilir. Bu durumda, sözleşmenin geçerliliği, bakım alacaklısının ve borçlusunun gerçek iradeleriyle belirlenir.
7. Bakım Alacaklısının İpotek Koyma Hakkı
Türk Borçlar Kanunu, bakım alacaklısının, bakım borçlusuna devrettiği taşınmazlar üzerinde kanuni ipotek hakkı kurmasına imkân tanır. Bu, bakım alacaklısının alacaklarının teminat altına alınması amacıyla yapılır. Ancak bu ipotek hakkı yalnızca taşınmazlar için geçerlidir ve bakım alacaklısı, taşınmazların devri sonrasında 3 ay içinde tapu kütüğüne ipotek kaydı yaptırmalıdır.
8. Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesinin Geçerliliği ve Diğer Hususlar
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin geçerliliği, belirli şartların yerine getirilmesine bağlıdır. Bu şartlar, sözleşmenin yazılı olması, tarafların iradelerinin özgür iradelerine dayalı olması ve sözleşmenin yetkili makamlar huzurunda yapılması gibi unsurları içerir. Aksi takdirde, sözleşme geçersiz sayılacaktır.
Sonuç
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi,
bakım alacaklısı ve bakım borçlusu arasında yapılan, her iki tarafın da karşılıklı olarak yükümlülük taşıdığı önemli bir sözleşme türüdür. Bu sözleşme, hem borçlar hukuku hem de miras hukuku açısından çeşitli hukuki sorumluluklar ve haklar doğurur. Sözleşmenin geçerliliği, tarafların iradelerinin ve gerekli şekil şartlarının yerine getirilmesi ile sağlanır. Taraflar arasında güvenin oluşturulması, bakım alacaklısının ihtiyaçlarının doğru bir şekilde karşılanması ve bakım borçlusunun yükümlülüklerini yerine getirmesi, bu tür sözleşmelerin başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlar.
