1. Bilirkişinin Tanımı ve Görevi
Bilirkişi, mahkeme süreçlerinde teknik ve özel bilgi gerektiren konularda yardımcı olan, ilgili alanda uzmanlaşmış kişidir. Hukuki bir davada, mahkeme tarafından belirlenen bilirkişi, davaya teknik veya mesleki açıdan yardımcı olacak raporlar hazırlayarak, yargıcın adil bir karar vermesine katkı sağlar. Bilirkişi, sadece uzmanlık alanındaki gözlem ve incelemeleri sunar; hukuki yorum yapma yetkisi yoktur.
Bilirkişiler, mahkeme tarafından seçilir ve bu kişiler, belirli bir bölgedeki bilirkişi listelerinden seçilerek görevlendirilirler. Mahkeme bilirkişinin raporunu inceleyerek kararını verir. Ancak, bilirkişi raporları sadece takdiri delil niteliği taşır ve hakim, bu raporu kendi bilgisi ve vicdani kanaati doğrultusunda değerlendirir.
2. Bilirkişinin Atanması ve Görev Süresi
Bilirkişinin atanması, mahkemelerin ihtiyaç duyduğu özel ve teknik bilgilere dayalıdır. Her mahkemenin, Bilirkişilik Bölge Kurulu tarafından hazırlanan listelerden bilirkişi seçme yetkisi vardır. Bir davada bilirkişi atanırken, bilirkişinin uzmanlık alanına göre seçim yapılır ve bu kişi, mahkeme tarafından görevlendirilir.
Bilirkişinin görev süresi, kanunen belirli bir süreyle sınırlandırılmıştır. Kural olarak, bir bilirkişi raporunun hazırlanması için en fazla üç ay süre verilir. Ancak, bilirkişi ek süre talep edebilir ve bu süre, en fazla üç ay daha uzatılabilir. Yani, toplam süre 6 ayı geçemez. Süre uzatımı, bilirkişinin raporu hazırlama sürecindeki zorluklar veya yoğunluk nedeniyle yapılabilir.
3. Bilirkişi Raporunun Niteliği ve Bağlayıcılığı
Bilirkişi raporu, davaya tarafsız bir bakış açısıyla hazırlanan, sadece uzmanlık alanına dair teknik incelemeleri içeren bir belgedir. Mahkeme, bu raporu, verilen bilgi ve gözlemlere göre değerlendirir. Ancak, bilirkişi raporunun hükme esas olup olmayacağına hakim karar verir.
Bilirkişi raporu, hukuki bir değerlendirme içermez. Mahkeme, bilirkişi raporunu takdiri delil olarak değerlendirir. Yani, hakim raporu serbestçe değerlendirebilir ve gerekirse raporu reddedebilir. Hakim, rapora tamamen bağlı kalmak zorunda değildir ve kendi vicdani kanaatine göre karar verebilir.
4. Bilirkişi Raporuna İtiraz Süreci ve Sonuçları
Bilirkişi raporu mahkemeye sunulduktan sonra, rapor ilgili taraflara tebliğ edilir. Taraflar, bu rapora itirazda bulunabilirler. İtirazlar, genellikle rapordaki eksiklikler veya belirsizlikler üzerine yapılır. Taraflar, raporun yetersiz olduğunu düşündüklerinde mahkemeden ek rapor talep edebilirler.
İtiraz süresi, bilirkişi raporunun taraflara tebliğ edilmesinden sonra 2 hafta ile sınırlıdır. Bu süre içinde itiraz etmeyen taraf için rapor kesinleşir. İtiraz eden tarafın talepleri doğrultusunda mahkeme, ek rapor alınmasına ya da yeni bir bilirkişi atanmasına karar verebilir.
5. Bilirkişi Raporuna İtiraz Edilmemesinin Sonuçları
Bilirkişi raporuna itiraz edilmemesi, raporun kesinleşmesine yol açar. Taraflardan birinin itiraz etmemesi durumunda, itirazda bulunmayan taraf için bilirkişi raporu bağlayıcı hale gelir. Ancak, bu durumun da bazı istisnaları vardır. Mahkeme, her durumda ek rapor alabilir veya yeni bir bilirkişi atayabilir.
Her iki taraf da rapora itiraz etmezse, bilirkişi raporu kesinleşir ve mahkeme tarafından hükme esas alınır. Fakat yine de hakim, raporun eksik ya da yetersiz olduğuna kanaat getirirse, ek rapor talep edebilir.
6. Bilirkişinin Sorumluluğu ve Hukuki Sonuçları
Bilirkişi, görevini yerine getirirken, özenli ve tarafsız olmalıdır. Ancak bilirkişinin görevini yerine getirirken yaptığı hatalar veya kasıtlı eylemler sonucunda, bazı hukuki sorumluluklar doğabilir. Bilirkişinin, hazırladığı raporun gerçeğe aykırı olması durumunda, mağdur olan taraflar devlete karşı tazminat davası açabilirler.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 285. Maddesi’ne göre, bilirkişinin kasten ya da ağır ihmalle hazırladığı rapor nedeniyle zarar görenler, devlete tazminat davası açabilirler. Devlet, ödediği tazminatı bilirkişiden rücu ederek talep edebilir.
7. Bilirkişinin Görev ve Yetkileri
Bilirkişinin görev ve yetkileri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirlenmiştir. Bilirkişi, uzmanlık alanına giren konularda rapor hazırlar, gözlem yapar ve teknik değerlendirmelerde bulunur. Bilirkişi, mahkeme tarafından atandıktan sonra görevini yerine getirmek zorundadır ve bu görev, başkalarına devredilemez.
Bilirkişinin bazı özel yetkileri de bulunmaktadır. Örneğin, gerekli durumlarda mahkemeden tedbir alınmasını talep edebilir, dosyayı inceleyebilir ve şüphelilerle ya da diğer ilgililerle görüşmeler yapabilir. Bilirkişi, uzmanlık alanı dışındaki konularda ise mahkemeden ek yardım talep edebilir.
8. Bilirkişinin Reddi ve Yasal Sebepler
Bir bilirkişi, tarafsızlık ilkesine uygun hareket etmek zorundadır. Eğer bilirkişi, davaya taraf olan kişilerle çıkar çatışması içindeyse ya da herhangi bir sebepten dolayı tarafsızlık ilkesine uymuyorsa, bu durumda taraflar bilirkişinin reddini talep edebilir.
Bilirkişinin reddi talebi, hâkim tarafından değerlendirilir. Eğer hâkim, bilirkişinin reddi talebini uygun bulursa, yeni bir bilirkişi atanır. Ancak reddedilen bilirkişi, herhangi bir cezai sorumluluğa uğramaz, yalnızca görevden alınır.
9. Bilirkişinin Sır Saklama Yükümlülüğü
Bilirkişi, mahkeme sürecinde öğrendiği her türlü bilgiyi sır olarak saklamak zorundadır. Bu yükümlülük, bilirkişinin görevi sona erdikten sonra da devam eder. Bilirkişi, gizlilik ilkesine uygun hareket etmek zorundadır ve elde ettiği bilgileri başkalarına açıklayamaz. Bu, hem profesyonel bir sorumluluk hem de hukuki bir yükümlülüktür.
10. Bilirkişi Raporu ve Uzman Mütalaası Arasındaki Farklar
Bilirkişi raporu, genellikle mahkeme tarafından yapılan bir görevlendirme sonucu hazırlanırken, uzman mütalaası taraflardan biri tarafından alınan bir bilimsel değerlendirmedir. Uzman mütalaası, taraflar arasında anlaşmazlık olması durumunda alınan bir görüş olup, bilirkişi raporu gibi resmi bir süreç değildir.
Her iki rapor türü de teknik ve mesleki bilgi gerektirir ancak bilirkişi raporu, yargılama sürecinin bir parçası olarak mahkeme tarafından dikkate alınırken, uzman mütalaası yalnızca tarafların ihtiyaç duyduğu bir görüş olarak kabul edilir.
11. Bilirkişi Raporuna Karşı Açılacak Sorumluluk Davası
Bilirkişi raporunun gerçeğe aykırı olması durumunda, mağdur taraflar, raporu hazırlayan bilirkişiye karşı sorumluluk davası açabilirler. Ancak, bu dava doğrudan bilirkişiye değil, devlete karşı açılacaktır. Mahkeme, bu tür davaların hangi yargı merciinde görüleceğine karar verir.
Devlet, mağdura ödeme yaptıktan sonra, sorumlu bilirkişiden bu tazminatı rücu ederek talep edebilir. Bu süreç, oldukça ayrıntılı bir hukuki prosedür gerektirir ve bilirkişinin yaptığı hatalar sonucu ortaya çıkan zararların tazmin edilmesini sağlar.
12. Sonuç ve Genel Değerlendirme
Bilirkişi, yargı sürecinin önemli bir parçasıdır ve davaların çözülmesinde kritik
bir rol oynar. Bilirkişi raporu, teknik bilgilere dayalı kararlar için gereklidir, ancak raporun bağlayıcılığı sınırlıdır. Hakim, bilirkişi raporunu kendi takdirine göre değerlendirebilir ve rapora göre karar verir.
Bilirkişinin görevini yerine getirirken dikkat etmesi gereken en önemli konu, tarafsızlık ilkesine sadık kalmaktır. Tarafsızlık, adil bir yargı süreci için hayati önem taşır. Bilirkişinin görevini doğru bir şekilde yerine getirmemesi durumunda, hukuki sorumluluk doğabilir ve bu durum, ilgili taraflara maddi ve manevi zararlar verebilir.
Benzer Yazılar:
